எல்லா உயிர்களுக்கிடையேயும் இகல் உண்டாகும். மனவேற்றுமை இகல் எனப்படும். மாந்தர் ஊடாடும் இடங்களில் எல்லாம் -குடும்பம், கல்விக்கூடம், பணியிடம் போன்றவற்றில்- இகல் முளைக்கும். மனித உறவுகளுக்கிடையே பொருளாசையாலும், கருத்துமாற்றத்தாலும் ஏற்படும் உராய்வுகள் இகலாக மாறும். அது வளரும்போது பகைமை உருவாகிறது. தாக்குவோனுக்கும் தற்காப்போனுக்கும் பொதுவான மாறுபாட்டுக் குணமிது. கூடிவாழ இயலாமையைச் சொல்கிறது. இகல் மாறுபாட்டினை விளைக்கும் நோய் எனக் குறிக்கப் பெறுவதால் வள்ளுவர் இகல் காரணமாக விளையும் காரியம் மாறுபாடு என்கிறார். இருவர் தம்முள் மாறுபட்டு ஒருவரோடு ஒருவர் போரிட்டு வலி அழிந்து போவதை வள்ளுவர் விரும்பவில்லை என்பதை இவ்வதிகாரப் பாடல்கள் தெரிவிக்கின்றன.

'உலகத்தில் நாடுகளும் குடும்பங்களும் பிரிந்து மாறுபட்டு நிற்பதற்கெல்லாம் அடிப்படைக் காரணம் ஒற்றுமைப் பகுதியைக் காணாமல், வேற்றுமைப் பகுதியைக் கண்டு கண்டு அதை வளர்ப்பதையே கலையாகப் போற்றுவதாகும்' என்பார் மு வரதராசன். மற்றவர்களோடு மாறுபட்டு நிற்பதனால் மேம்பாடு உண்டாகும் என்றும், அந்த மேம்பாடே இனியது, என்றும் ஒருவன் கருதி மாறுபாட்டை வளர்த்து வரலாம்; அவனுடைய வாழ்க்கை தவறுவதும் அடியோடு அழிவதும் விரைவில் நிகழ்ந்துவிடும்: வன்மம் பாராட்டல் ஒரு பெருநோய். இது குணமாகும்போதுதான் புகழ் வரும். இது துன்பங்களில் துன்பம் ஆனது. வெறுப்பு துன்பங்களுக்கு இட்டுச் செல்லும். இந்தத் துன்பம் நீங்கினால் இன்பத்தில் பெரிய இன்பம் உண்டாகும். நட்பு நன்மைக்கு இட்டுச் செல்லும். இகலால் வலிமை கெடும்.

மற்றவர்கள் நம்மேல் இகல் கொண்டால் நாம் என்ன செய்ய வேண்டும் என்பதற்கும் வழி சொல்லப்படுகிறது. தம்மோடு சேராமையை விரும்பி ஒருவன் வெறுப்பனவற்றைச் செய்வானாயினும், அவனோடு மாறுபாடு கொண்டு அவனுக்குத் துன்பங்கள் செய்யாதிருத்தல் உயர்ந்தது. மாறுபாட்டுக்கு எதிரே மாறுபாடே காட்டி நிற்காமல் இயைந்து நடப்பதே நன்மையாகும்; அதைப் பொருட்படுத்தி வெல்லக் கருதினால் கேடு மிகுந்து வரும். மாறுபட்டு நடப்பதால் துன்பம் எல்லாம் உண்டாகும்; நட்புக்கொண்டு வாழ்வதனால் நல்ல இன்ப வாழ்வு என்னும் பெருமையான நிலை ஏற்படும்: இகல் உண்டாகும் இடத்திலேயே நாணல்போல் வளைந்து கொடுப்பது அதாவது விட்டுக்கொடுத்துப் போவது, நட்புணர்வை ஏற்படுத்தி பகையை வளர்த்துக் கொள்ளாது இருக்கச்செய்து பல நன்மைகளையும் விளைவிக்கும். இது பகையைத் தணியச் செய்து, இருவருமே வெற்றி கொண்ட எண்ணத்துடன், அமைதிகாக்கப் பிரிந்து செல்லச் செய்யும். இந்த நிலையை எய்தச் செய்வாரைச் சாய்ந்தொழுக வல்லார் என அழைக்கிறார் வள்ளுவர். இகலை மிகலூக்கினால் அதாவது மிகுதிப்படுத்தினால் அது கேட்டைத்தான் பெரிதாக விளைவிக்கும்.

இருவர் தம்முள் மாறுபட்டுப் போர் செய்வாராயின் வெல்வார், தோற்பார் ஆகிய இருவருக்கும் வலி தொலைதலும் பொருட்கேடும், அழிவும் ஏற்படுவது திண்ணமாதலின் இகலைத் தவிர்த்தலே அறிவுடைமை ஆகும். இகல் இல்லாமை ஒருவனது ஆக்கத்திற்கு வழிவகுக்கும்; கேடு செய்து கொள்ளுமாறிருந்தால் அவன் மாறுபாட்டுணர்வில் முனைந்து நிற்பான். மாறுபடுதலினாலே ஒருவனுக்குத் தீயவையெல்லாம் உண்டாகும். அதற்கு எதிரான நட்பினால் பெருமித நிலை ஏற்படும். பிறரோடு பகையை விலக்கினால் நட்பு விளைவிக்கும் இன்பங்களும் உண்டாகும்.